Week 25: Francesco Hayez

De absolute grootheid van de Italiaanse Romantiek

Francesco Hayez (1791-1882)

🖼️ Schilderij: La Meditazione (De Meditatie)

📆 Jaar: 1851

📍 Locatie: Galleria d’Arte Moderna, Verona

🎨 Stijl: romantiek

Voor iedereen die mij een beetje kent: ik ben niet zo heel goed in plannen. Nou ja, ik doe het wel en houd me ook wel aan schema’s en lijstjes, maar mijn drukke hoofd wil nogal eens alle kanten opvliegen. Daarom leek het me verstandig om, toen ik dit project van wekelijkse kunstenaars begon, een planning te maken van 52 weken. Daar moest ik al een paar keer van afwijken: de verschijning van Il Gattopardo op Netflix was een legitieme zijstap, net als de permanente plaatsing van Il Moro van Bernini in ons Rijksmuseum. Maar toch: ik probeer me er netjes aan te houden. Waar ik naartoe wil: toen ik het schema maakte, had ik op 20 juni de naam Francesco Hayez staan. En eerlijk is eerlijk: ik ben caravaggist (nou ja, groot groot fan van de werken van Caravaggio), maar voor Hayez heb ik een bijzonder plekje in mijn hart. Die man maakte de mooiste schilderijen die je maar kunt bedenken met allemaal een diepere laag eronder. Hayez is voor mij een van de meest onderschatte schilders aller tijden en vooruit, laat ik in dit artikel (en het verdiepingsartikel dat volgt voor de abonnees) eens in zijn leven en werk duiken. Overigens is het zelfportret dat je hieronder kunt bewonderen te zien in het Uffizi in Florence waar ik, op het moment dat je dit wellicht leest, dan precies rondloop. Mooi cirkeltje, toch?

Zijn leven

Francesco Hayez werd geboren in 1791 in Venetië en groeide op in een arme en pittige gezinssituatie. Zijn vader was van Franse oorsprong en raakte financieel aan de grond, over zijn moeder is weinig bekend. Hij werd vanwege die penibele gezinssituatie al jong toevertrouwd aan een oom voor de opvoeding. Die oom, Giovanni Binasco, was een rijke antiekhandelaar en daardoor kwam Hayez al jong in aanraking met kunst en klassieke voorbeelden uit de oudheid. Het is onmiskenbaar dat die invloed zorgde voor een ontwikkeling op latere leeftijd. Maar eerst het begin. Hij ging al op 10-jarige leeftijd in de leer bij een schilder in Venetië en bleek, zoals wel meer mensen die we hier bespreken, uitzonderlijk getalenteerd. Hij won in 1809 een prestigieuze prijs en mocht zijn opleiding vervolgen in Rome. Daar kwam hij onder de vleugels van niemand minder dan Antonio Canova, de grootste beeldhouwer van het neoclassicisme. Alhoewel Hayez zich aanvankelijk toelegde op de klassieke schilderkunst in die neoklassieke stijl (dus met veel verwijzingen naar de klassieke oudheid), lag zijn hart bij meer persoonlijke werken met veel emotie en de link met maatschappelijke en eigentijdse thema’s. De Romantiek leende zich daar uitstekend voor. Een verhuizing naar Milaan in 1823 was de voorbode voor een volledige switch naar de Romantiek. Hayez was een betrokken burger en had veel gevoel voor de politieke ontwikkelingen die er in die tijd in Italië speelden. Dat was ook precies een van zijn drijfveren voor het schilderij waar we deze week extra aandacht aan besteden: La Meditazione. Laten we eens in detail kijken.

Het schilderij

Zo dan. Wat een portret, wat een statement. Alles in dit werk ademt zwaar: hier is duidelijk iets aan de hand. We zien een jonge vrouw, deels bloot, zittend tegen een donkere achtergrond. Haar hoofd is iets voorovergebogen, haar blik is ernstig en naar beneden gericht, ze is duidelijk in gedachten. In haar rechterhand houdt ze een boek vast waarop de titel “Storia d’Italia” (Geschiedenis van Italië) staat. Bedenk wel dat in 1850, het jaar waarin dit schilderij is gemaakt, Italië zoals we dat nu kennen, nog helemaal niet bestond. Bekijk onderstaand gifje maar eens.

Op de rugzijde van het boek staat het jaartal 1848. Juist in dat jaar waren er overal in Europa en ook in Italië diverse revolutionaire opstanden. Op de linkerbladzijde van het boek staat de inscriptie Martiri (Martelaars), een expliciet eerbetoon aan de slachtoffers van die revoluties.

Het werk is een grote allegorie van de staat van het land op dat moment. De vrouw is niets minder dan Italië zelf: geen zegenvierende natie als één, maar verdrietig, bedeesd en nadenkend. De schilder toont geen winnende natie maar een in zichzelf gekeerd, gefragmenteerd land. Gemaakt nét na die mislukte eenwording van 1848, dus vol teleurstelling en rouw. Maar desondanks blijft ze waardig: (het concept) Italië is niet dood, maar bezint zich, eert de gevallenen in die eenwordingsstrijd en staat wellicht wel op het punt zichzelf weer op te richten. De gedeeltelijke naaktheid is overigens helemaal niet erotisch bedoeld: het is een verwijzing naar de kwetsbaarheid van de natie op dat moment. Hayez gebruikt de klassieke weergave van een vrouw, als een soort Madonna, en zet die om in een allegorie voor het land en die politieke situatie waarin het verkeert. Het schilderij werd tentoongesteld op een tentoonstelling in 1850, het jaar waarin Hayez directeur werd van de prestigieuze Accademia di Brera in Milaan. Het kreeg de titel La Meditazione mee, maar niet snel daarna werd het door anderen omgedoopt tot La Meditazione sull’Italia of La Meditazione patriottica. Het gaf de kijker persoonlijke ruimte om na te denken over de diepere betekenis van het werk en markeerde een belangrijk punt in het denken over een Italië als land.

Ik heb het zelf nooit gezien maar het staat torenhoog op mijn wensenlijstje. Een volgende keer in Verona ga ik zeker naar dat museum en als ik weer eens in Milaan of omgeving ben, kan ik niet anders dan ook die befaamde Pinacoteca di Brera eens binnen te gaan. Ik stond lang geleden ooit op de binnenplaats, zonder dat ik doorhad wat het was. Eeuwig zonde.

Overigens schilderde Hayez nog een versie, die leest als een vervolgstrip op deze.

Stiekem ben ik een beetje verliefd geworden op deze geschilderde versie van Italië…

Wat vind jij van het eerste schilderij? Trekt het je aan of ben je meer van het expressieve werk uit de barok of het schilderachtige van de renaissance? Ik ben benieuwd!

---

🥰 Grazie di nuovo! Dit was Week 25!

Hayez. Zijn naam is genoemd en ik ben echt fan van zijn schilderijen, zeker in combinatie met de lading die erachter zit. Zijn schilderijen zijn altijd zo sprekend, zo in your face. Ik hou er enorm van. Vond jij dit artikel leuk? Dan is een abonnement op extra content wellicht een idee! Voor € 5 per maand (of € 50 per jaar) krijg je elke week een extra verdiepingsartikel, exclusief voor abonnees.

Je kunt je sowieso aanmelden voor deze Substack. Dan krijg je alles overzichtelijk in de app of op desktop, én een melding als er iets nieuws is. En ja, je kunt gewoon kiezen voor een gratis abonnement!

Aanmelden? Via de knop hieronder kom je op de site via de app. Fijn weekend!