Week 26: Lorenzo Ghiberti
Hoe een wedstrijd zijn leven veranderde
Lorenzo Ghiberti (1378-1455)
Werk: Il sacrificio di Isacco (Het Offer van Isaak)
📆 Jaar: ca. 1421
📍 Locatie: Battistero, Florence
🎨 Stijl: proto-renaissance
Florence, 1401. Een stad in bloei, opkomst. De handel floreert, de grenzen worden verlegd. In de stad heerst een gildencultuur: vakmensen sluiten zich aan bij hun eigen gilde en verenigen zich zo. Het worden rijke subculturen die de stad economisch maar ook cultureel en artistiek nóg verder brengen op de ladder van de voortuitgang. Florence wordt langzaamaan een van de belangrijkste steden van Europa en dat mag gerust worden uitgedragen. De Gilde van de Calimali, de wolbewerkers en -verkopers, waren verantwoordelijk voor de buitenkant van het Battistero, de doopkerk van de stad. Er moesten deuren in en niet zomaar rechttoe-rechtaandeuren, nee: echte blikvangers, die bij een huis van God passen. En hoe ging dat in die tijd? Er werd een wedstrijd uitgeschreven, waaraan vooraanstaande kunstenaars aan meededen. De twee belangrijksten waren Filippo Brunelleschi, die later de ontwerper van de majestueuze koepel op de Duomo van Florence zou zijn, en Lorenzo Ghiberti, een beeldhouwer en goudsmid. De opdracht was duidelijk: maak een voorstelling in reliëf van het Offer van Isaak voor op de poort van het Baptisterium. Diegene die het mooiste ontwerp zou maken, mocht ook de hele deur ontwerpen. Eerst wat context: wat is het Offer van Isaak?
“Neem je zoon, je enige, Isaak, die je liefhebt, en ga naar het land Moria. Daar moet je hem offeren als brandoffer op een berg die Ik je zal wijzen.”
Het vertelt dus het verhaal van Isaak die, op het moment dat hij echt zijn zoon wil offeren, door de Engel wordt tegengehouden: je hebt laten zien genoeg liefde en geloof voor God te hebben. Precies dat moment, uit Genesis 22:1-19, moest worden vereeuwigd in brons als inzending voor de wedstrijd. Alle kunstenaars gingen aan de slag en leverden uiteindelijk hun inzending in. De jury, inclusief Giovanni di Bicci de’ Medici (aartsvader van het roemruchte de’ Medici-geslacht), gingen in beraad en kwamen met een winnaar. Maar voordat we het daarover gaan hebben: hieronder beide ontwerpen naast elkaar.
Nou ja, het verhaal gaat dat er twee winnaars waren: een ex aequo tussen Brunelleschi en Ghiberti. Waar de een wat expressiever en gewelddadiger was (Brunelleschi), was de ander wat rustiger, betrok de natuur in het werk en ging iets voordeliger om met het brons, omdat de achterkant hol was. Ze konden niet kiezen, maar dat was achteraf ook niet nodig: Brunelleschi, die al heetgebakerd en arrogant van zichzelf was, verliet briesend de ruimte en vertrok stantepede naar Rome, omdat hij weigerde met iemand anders samen te werken helemaal niet met zo’n jong broekie als Ghiberti.
Ghiberti had een andere lezing: volgens hem was er maar één unanieme winnaar en dat was hijzelf. Zonder tegenstander, aangezien Brunelleschi inmiddels was weggebeend, werd hij uitgeroepen tot winnaar en won daarmee ook de commissie voor de deur.
De deur itself
Laten we daar nog eens met wat meer detail naar kijken. Om te beginnen: het Offer van Isaak zit niet in het ontwerp. De opdrachtgevers kozen ervoor om de panelen, 28 in totaal, te wijden aan scènes het Nieuwe Testament, dus het Offer viel af. Ghiberti beeldt in de eerste 20 panelen De Geboorte van Christus, De Aanbidding der Wijzen, De Doop van Christus, De Kruisiging en De Verrijzenis uit. De onderste acht zijn gewijd aan verschillende belangrijke kerkvaders. Met zijn deur zet Ghiberti een nieuwe stap in de beeldhouwkunst richting de renaissance. Er zitten veel elementen in van de gotiek, maar met zijn vernieuwende concept, manier van werken en verbeelden zette hij een grote stap richting die nieuwe tijd. Met de panelen toont hij een groeiend gevoel voor ruimte, emotie en natuurlijke beweging, maar wel met de sierlijkheid van de gotiek.
De deuren zijn nog steeds te bewonderen maar niet meer in situ, op de plek zelf. Brons is delicaat en daarom zijn alle deuren (ook de andere twee) vervangen door kopieën. De originelen zijn te zien in het museum achter de Duomo: het Museo dell’Opera del Duomo. Ga daar heen want het is een prachtig museum!
🥰 Grazie mille! Dit was Week 26!
We zitten op de helft! Ik heb jullie nu elke week van dit mooie jaar een artikel voorgeschoteld en dit was ook een fijne. Voor mij is het ook heel leuk om steeds weer in de materie te duiken om meer te leren en lezen en daar het mooiste uit te halen voor jullie. Vond jij dit artikel leuk? Dan is een abonnement op extra content wellicht een idee! Voor € 5 per maand (of € 50 per jaar) krijg je elke week een extra verdiepingsartikel, exclusief voor abonnees.
Je kunt je sowieso aanmelden voor deze Substack. Dan krijg je alles overzichtelijk in de app of op desktop, én een melding als er iets nieuws is. En ja, je kunt gewoon kiezen voor een gratis abonnement!
Aanmelden? Via de knop hieronder kom je op de site via de app. Fijn weekend!