Week 19: special - Il Gattopardo

De serie van het boek, nu op Netflix

Il Gattopardo (1958)

Boek: Il Gattopardo (De Tijgerkat), door Giuseppe Tomasi di Lampedusa

Jaar: Boek in 1958, de serie in 2025

Te zien op: Netflix

Stijl: historisch drama

Bij het schrijven van bovenstaand overzicht moest ik nu wel even nadenken. Want deze week geen schilderij, beeld of museum, maar speciale aandacht voor een boek, of eigenlijk de serie bij een boek. Want het boek is niet nieuw: het verscheen al in 1958, maar het werd door Netflix verpakt in een serie die eerder dit jaar op de streamingdienst verscheen. Ik keek deze onlangs en was onder de indruk, om meerdere redenen. Dus dacht ik ineens: waarom geen artikel over de serie en de context? Hoera voor deze vrijheid en leuk dat je meeleest!

Het boek: wat maakt het zo bijzonder?

Elke taal heeft zijn klassiekers. Denk aan De aanslag of De donkere kamer van Damocles voor het Nederlands (onder andere, voor ik iemand voor het hoofd stoot) of To Kill a Mockingbird of The Great Gatsby voor het Engels. Vanzelfsprekend heeft het Italiaans die ook: tijdens mijn studie (ter info, ik studeerde Italiaanse Taal- en Letterkunde) kwamen er ook grote werken voorbij. Uiteraard Dante’s Divina Commedia, maar ook werken van Primo Levi (Se questo è un uomo) of I promessi sposi van Alessandro Manzoni. In dat rijtje past Il Gattopardo, of De tijgerkat, zoals de Nederlandse vertaling luidt, absoluut ook. Ik kan me niet meer herinneren of ik het boek destijds ook heb gelezen, maar dat is ook niet zo boeiend. Het verhaal is dat wel: het vertelt het levensverhaal van Don Fabrizio Corbera, prins van Salina, een trotse maar melancholieke aristocraat die zijn wereld ziet veranderen. Siciliaan, afkomstig uit een adellijk geslacht en onderdeel van de gevestigde orde die in de eerste helft van de 19e eeuw op Sicilië de dienst uitmaakte. En dat verandert allemaal in deze roman, geschreven door Giuseppe Tomasi di Lampedusa en pas uitgegeven het jaar na zijn dood. Het was het enige boek dat hij schreef en het was deels autobiografisch omdat hij verteld over het leven van zijn overgrootvader.

Het verhaal speelt zich af op Sicilië in de periode dat Giuseppe Garibaldi zijn militaire groepering I Mille (de 1000) mobiliseert om van de politieke lappendeken die Italië is één staat te maken. Tot 1861 bestond Italië namelijk voornamelijk uit losse staatjes, variërend van klein tot heel groot. Garibaldi wilde, samen met de intellectuelen Mazzini en Cavour, het land verenigen en hij vormde de militaire tak van die eenheidsdrang. Daarvoor besloot Garibaldi met zijn Camicie Rosse (Roodhemden) via Genua naar Sicilië te varen en vanaf daar het land te verenigen.

De hoofdpersonen

Netflix maakte een zesdelige serie over de Prins van Salina, die als bijnaam de Tijgerkat heeft. De hoofdpersoon is natuurlijk de Prins, Don Fabrizio Corbera, die met een wereldlijke en mentale tweestrijd worstelt. Hij is onderdeel van het establishment en denkt aanvankelijk misschien dat Garibaldi met zijn leger geen kans maakt. Langzaamaan voelt hij aan dat zijn positie als onderdeel van de macht van de heersers, de Bourbon, aan het wankelen gaat en zelfs gaat verdwijnen. Die worsteling wordt door de regisseurs Tom Shankland, Giuseppe Capotondi en Laura Luchetti prachtig in beeld gebracht. De trotse Corbera wandelt op het evenwichtstouw: zijn familie is hem alles, maar standvastig vast blijven houden aan de positie die zijn familie door de eeuwen heen heeft verworven is gevaarlijk en kost hem misschien wel die familie.

Overigens is regisseur Tom Shankland, die vier afleveringen voor zijn rekening nam en eerder ook House of Cards regisseerde, geen onbekende van Italië: zijn vader is professor Italiaanse Literatuur aan de Universiteit van Durham en zijn vrouw is Leila Mauro: geboren in Catania en daarom grootgebracht met het Siciliaanse gedachtengoed. Giuseppe Capotondi (aflevering 4) regisseerde eerder onder andere een aflevering van de serie Suburra (over de Romeinse misdaad), terwijl Laura Lucchetti (aflevering 5) eerder in de prijzen viel voor twee televisieseries.

Cruciaal in het verhaal is zijn neef, de zoon van zijn overleden zus, Tancredi Falconeri. Een jonge man bij wie de geldingsdrang en het testosteron bijna uit zijn oren spuiten. Tancredi is onderdeel van de familie, maar sluit zich aan bij het leger van Garibaldi en brengt de positie van Corbera nog verder en moeilijkheden. Wat moet hij doen met zijn zo geliefde neef, die het openlijk opneemt tegen de gevestigde orde waar Corbera deel van uitmaakt? Wat is diens plaats in het gezin, zeker als hij verneemt dat zijn dochter Concetta en Tancredi hopeloos verliefd blijken te zijn?

Waarmee we meteen op de derde grote hoofdpersoon uit de serie uitkomen, dochter Concetta Corbera, een jonge vrouw die balanceert tussen de keuze voor een leven in het klooster (zoals haar moeder zou willen) of een wereldlijk leven. Concetta staat model voor de positie van Sicilië op dat moment: welke kant gaat het op? Gaat zij mee in de wens van haar moeder of onttrekt zij zich aan die levenslange keuze en kiest ze voor de liefde en haar familie?

Alles verandert

Een beroemde zin uit het boek van Tomaso di Lampedusa is misschien wel kenmerkend voor het verhaal. Hij schreef:

Se vogliamo che tutto rimanga come è, bisogna che tutto cambi.

(Als we willen dat alles blijft zoals het is, is het van belang dat alles verandert.)

De bottomline van de roman: soms is verandering nodig. Is het niet om dingen overhoop te gooien, dan wel om dingen beter in perspectief te krijgen. Gaat dit over de relatie van de prins met zijn familie, met de nieuwe machthebbers of misschien wel met Sicilië zelf? Het komt allemaal naar voren met een emotionele prins als eerbetoon aan deze allesveranderende status quo.

Conclusie

De Netflix-serie geeft een prachtig beeld van het Italië voor, rond én na de eenwording - het Risorgimento - en de regisseurs hebben echt een schitterend document gemaakt van het waanzinnig mooie Sicilië. De sfeerbeelden zijn intens en geven het eiland de credits die het verdient. De rol van Prins van Salina wordt met verve vertolkt door Kim Rossi Stuart, die vooral het trotse karakter van de prins uitermate treffend neerzet. De laatste aflevering is ontroerend mooi, niet alleen door de prachtige enscenering maar niet in het minst door zijn acteerwerk. De rol van Concetta, gespeeld door Benedetta Porcaroli, die je misschien kent van de film Perfetti Sconosciuti, kenmerkt zich door een sterkte karakterontwikkeling en verdient ook aandacht. De rol van Tancredi Falconeri (gespeeld door Saul Nanni) vond ik zelf wat minder overtuigend, maar misstond zeker niet.

Rossi Stuart, Nanni en Porcaroli ((c) Netflix)

Speciale vermelding is er tot slot voor Deva Cassel: de stoïcijnse beauty is de dochter van niemand minder dan acteur Vincent Cassel en Monica Bellucci. En dat zie je.

Moet je de serie gaan kijken? Dat laat ik helemaal aan jou. Maar ben je geïnteresseerd in geschiedenis en dan helemaal in de geschiedenis van Italië, dan zou ik er zeker eens voor gaan zitten. Zes afleveringen is ook weer geen Game of Thrones, dus het blijft behapbaar. Ik ben erg benieuwd naar jouw mening als je gaat kijken!

Tot slot: de muziek bij de serie is prachtig, zeker ook voor een zomeravond straks ergens in het mooie Italiaanse land. Heb je Spotify? Dan vind je em hier.

(Wat ik ook graag van je zou willen horen, is of een uitstapje zoals dit artikel ook binnen jouw straatje valt of dat je liever hebt dat ik me beperk tot de kunstwerken zoals ik al eerder deed! Laat je me dat weten?)

De foto’s zijn van Netflix.

Dit was Week 19!

Een zijstapje tussen al het schilder- en houwgeweld. Hopelijk vond je het leuk: zo niet, laat het me dan ook gerust weten! Volgende week weer ‘gewoon’ een ouderwets kunstwerk hoor, geen zorgen! Mocht je graag dieper in de Italiaanse kunstgeschiedenis duiken, dan is een abonnement op extra content wellicht een idee! Voor € 5 per maand (of € 50 per jaar) krijg je elke week een extra verdiepingsartikel, exclusief voor abonnees.

Je kunt je sowieso aanmelden voor deze Substack. Dan krijg je alles overzichtelijk in de app of op desktop, én een melding als er iets nieuws is. En ja, je kunt gewoon kiezen voor een gratis abonnement!

Aanmelden? Via de knop hieronder kom je op de site via de app. Fijn weekend!\